هویت در منابع و متون اسلامی از جمله نهجالبلاغه، موضوعی وسیع و عمیق است. در این کتاب ارزشمند، به هویت قبیلهای بهعنوان واقعیت و «سیاست آنگونه که هست»، در ابعاد گوناگونی توجه شده است. هویت و ملاحظات ...
بیشتر
هویت در منابع و متون اسلامی از جمله نهجالبلاغه، موضوعی وسیع و عمیق است. در این کتاب ارزشمند، به هویت قبیلهای بهعنوان واقعیت و «سیاست آنگونه که هست»، در ابعاد گوناگونی توجه شده است. هویت و ملاحظات قبیلهای و رقیبان و مخالفان در تصمیمگیریها و موضعگیریهای امام(ع) از جایگاه مهمی برخوردار است؛ زیرا سیاست، ماهیتی کلی ملی دارد و دشمن در یک سوی آن، قرار میگیرد.
در این مقاله با تحلیل محتوای گفتار و نوشتار امام(ع) در نهجالبلاغه به واکاوی هویت قبیلهای بهعنوان رقیب هویت دینی میپردازیم. با ورود اسلام و بعثت پیامبر(ص) هویت قبیلهای در ساختار شبه جزیرة عربستان تحت تأثیر هویت دینی، به هویتی حاشیهای تبدیل شد و با مهار آن، یکی از موانع ساختار دولتسازی پیامبر(ص) از میان برداشته شد و دولت متمرکز پیامبر به وجود آمد؛ اما بعد از رحلت آن حضرت، هویت قبیلهای بار دیگر از حاشیه به متن جامعه وارد، بازتولید و تقویت شد. شکلگیری گرایشهای گریز از مرکز از سوی هویتهای متعدد قبایل گوناگون یکی از پیامدهای بازگشت هویت قبیلهای به جامعه بود. همین گرایشها موجب قتل عثمان شد و در واقعیتسازی حوادث دوران پنج سالة خلافت امام علی(ع) و سه جنگ داخلی دوران ایشان نقشی مهم داشت. شدت یافتن این گرایشها ادارة دولت را برای امام علی(ع) دشوار کرد و سرانجام منجر به تشکیل دولت امویان شد. در این مقاله واقعیت هویت قبیلهای توصیف، و واقعیتسازی قبیلهای، تجزیه و تحلیل شده است.